سرطان تخمدان نوعی از سرطان است که با درگیر کردن یک یا هر دو تخمدان موجب تاثیر بر تخمک گذاری و هورمون های استروژن و پروژسترون می شود. سرطان تخمدان اغلب تا پیش از گسترش یافتن در لگن و حفره شکمی قابل شناسایی نیست؛ در این زمان که مرحله آخر پیشرفت سرطان است (late-Stage)، درمان سرطان تخمدان بسیار مشکل بوده و اغلب کشنده است. احتمال موفقیت در درمان سرطان تخمدان در مراحل اولیه (Early-Stage) بیشتر است.
جراحی وشیمی درمانی از اصلی ترین روش های درمانی این سرطان محسوب می شوند.
علائم و نشانه ه
سرطان تخمدان در مراحل اولیه عمدتا بدون بروز علامت بالینی خاصی است در حالیکه در مراحل پیشرفته سرطان ممکن است علامت های غیر اختصاصی دیده شود که با بیماری های خوش خیمی نظیر سندروم روده تحریک پذیر و یبوست اشتباه گرفته شود اما انجام آزمایشاتی نظیر بررسی فاکتور روما می تواند به غربالگری و تشخیص سرطان تخمدان با دقت بیشتر کمک نماید. این روش ارزیابی که به تائید FDA رسیده است با استفاده از اندیکاسیون های CA-125 و HE4 به تشخیص تومورهای تخمدان با دقت و حساسیتی بالا می پردازد.
علائم و نشانه های سرطان تخمدان عبارتند از:
• نفخ یا تورم شکم
• احساس سیری سریع در زمان غذا خوردن
• کاهش وزن
• ناراحتی در ناحیه لگن
• تغییر در عادات روده مانند یبوست
• تکرر ادرار
علل ایجاد سرطان تخمدان
به طور کلی سرطان زمانی شروع می شود که جهش ژنتیکی، سلول های طبیعی را به سلول های سرطانی طبیعی تبدیل کند.
انواع سرطان های تخمدان:
نوع سلولی که سرطان از آنجا آغاز می شود مشخصه نوع سرطان تخمدان است بر این اساس انواع سرطان تخمدان عبارتند از:
1. تومورهای اپیتلیالی (Epithelial tumor): این نوع از سرطان از سلول های قشر نازک موجود در سطح خارجی تخمدان ها آغاز شده و درحدود 90% از سرطان های تخمدان را شامل می شود.
2. تومورهای استرومال :(Stromal Tumors) این نوع از سرطان از سلول های بافت تخمدان که تولید کننده هورمون ها هستند آغاز می شود. این نوع از تومورها اغلب در مراحل اولیه سرطان شناسایی می شوند . حدود 7%از سرطان های تخمدان از نوع استرومال هستند.
3. تومورهای رده جنسی (Germ cell Tumor):این نوع از سرطان از سلول های تخمک گذار آغاز شده و اغلب در زنان جوان مشاهده می شود.
ریسک فاکتورها
برخی عوامل ممکن است ریسک ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش دهند مانند:
1. سن: سرطان تخمدان ممکن است در هر سنی روی دهد اما شایعترین سن برای این بیماری 50-60 سال است.
2. وراثت: درصد کمی از سرطان های تخمدان به علت یک جهش ژنی ارثی ایجاد می شوند. این ژن ها که باعث افزایش ریسک سرطان تخمدان عبارتند از: BRCA1 (Breast cancer gene1) و BRCA2 (Breast cancer gene2) این ژن ها در ابتدا در خانواده هایی که چندین مورد ابتلا به سرطان سینه داشتند مشاهده شد و به همین دلیل به این نام خوانده شد. اما زنان با جهش در این ژن ها به طور معنا داری مستعد ابتلا به سرطان تخمدان نیز می باشند. همچنین جهش ژنی که به نام سندروم Lynch شناخته می شود و مرتبط با سرطان کولون است می تواند در افزایش ریسک ابتلا به سرطان تخمدان موثر باشد.
3. درمان جایگزین با هورمون استروژن به ویژه چنانچه این درمان طولانی مدت و با دوز بالا باشد.
4. سن شروع و پایان قاعدگی: چنانچه سن شروع قاعدگی پیش از 12 سالگی و اتمام آن پس از 52 سالگی باشد.
5. عدم بارداری
6. درمان های ناباروری
7. استعمال دخانیات
8. استفاده از دستگاه های داخل رحمی
9. سندروم تخمدان پلی کیستیک
10. چاقی
11. استرس
پیشگیری
1.استفاده از داروهای ضد بارداری خوراکی
2. شیر دهی
3. مصرف آسپرین
4. سابقه بارداری
روش های تشخیص
- تشخیص سرطان تخمدان با استفاده از روش های غیر تهاجمی نظیر آزمایش CA125, HE4و محاسبه فاکتور ROMA
CA-125 پروتئینی است که در سطح بسیاری از سلول های سرطانی تخمدان یافت می شود همچنین ممکن است در سایر سرطان ها و سلول های نرمال نیز مشاهده شود آزمایش CA-125 برای بررسی روند چگونگی سرطان تخمدان و یا عود مجدد آن به کار می رود. سرطان تخمدان جزء 5 سرطان شایع کشنده در زنان است.
آزمایش CA-125 در چه مواردی استفاده می شود؟
1. بررسی عملکرد تاثیر درمان در بیماران مبتلا به به سرطان تخمدان: کاهش میزان CA-125 اغلب به معنی موثر بودن روند درمان است.
2. بررسی عود سرطان تخمدان
3. بررسی منشاء سرطان در مواقع متاستاز
4. بررسی امکان وجود سلول های سرطانی به همراه تست HE4 (تست CA-125 به تنهایی روش قطعی جهت غربالگری سرطان تخمدان نمی باشد)
آزمایش HE4 به سنجش میزان پروتئین 4 اپیدیدیم انسانی در خون می پردازد. HE4 نشانگری برای تشخیص زود هنگام سرطان تخمدان و همچنین پایش روند پیشرفت و عود بیماری می باشد. این پروتئین محصول ژن WFDC2 است که بیان آن در بیماران مبتلا به کارسینوم تخمدان و اندومتریال افزایش می یابد.
ترکیب اندازه گیری HE4 وCA-125 در غالب شاخص Roma(Risk of Ovarian Cancer Malignancy) می تواند به عنوان یک آزمون غربالگر در تشخیص اولیه سرطان تخمدان و افتراق آن از سایر بیماری ها کمک کننده باشد.
- تشخیص سرطان تخمدان با آزمون لگنی: بر اساس تحقیقات انجام شده، آزمون منظم لگنی،به ویژه در زنان مسنی که دارای ریسک ابتلا به سرطان تخمدان هستند، می تواند به تشخیص سرطان تخمدان کمک کند.
- سونوگرافی: استفاده از امواج اولتراسوند جهت تصویر برداری از تخمدان و مجرای واژن امکان بررسی تغییرات ساختاری تخمدان را فراهم می کند.
- استفاده از MRI و اسکن شکمی
