عملکرد هورمونهای غده تیرویید در بدن

 بررسی عملکرد تیروئید

اهمیت پروفایل  تیروئید

هورمون های تیروئید از طریق گیرنده های هسته (بیان ژن از طریق همانند سازی )و نیز  از طریق سایر گیرنده ها (غشائی ، میتوکندریال و غیره ) و یا در کنار سایر هورمون ها موجب تنظیم عملکرد اندام های مختلف بدن می شوند.در نتیجه هر گونه اختلال در سیستم تیروئید منجر به بروز علائم بالینی فراوانی می شود که بیانگر:

·        افزایش سنتز هورمون های تیروئید(هایپرتیروئیدیسم)

یا

·        کاهش تولید آنها (هیپوتیروئیدیسم)می باشد.

چه کسانی به پروفایل  تیروئید نیاز دارند؟

1- تمامی بیماران دارای مجموعه علائم بالینی که بیانگر اختلال عملکرد تیروئید و/ یا آنومالی مورفولوژیکی غده تیروئید می باشند.

 * نکته مهم : از آنجائی که نقش هورمون های تیروئید در رشد و بلوغ بسیار کلیدی می باشد،  برای نوزادان و کودکان که دارای اختلات رشد انجام پروفایل تیروئید ضروری می باشد.

علائم بالینی مهم مرتبط با اختلال تیروئید

·        کاهش (hypo) یا افزایش(hyper) ضربان قلب

·        ضعف (hypo )

·        بی حوصلگی( hypo )و هیجان (hyper )

·        کاهش(hypo) یا افزایش(hyper) تعداد نبض

·        افزایش(hypo) یا کاهش(hyper) وزن

·        کاهش (hyper)یا افزایش(hypo) زمان ترانزیت روده

·        در کودکان : اختلالات رشد

2- بیماران مبتلا به اختلالات تیروئید که تحت درمان با داروها ی سنتتیک ضد تیروئید (SAT) یا تیروکسین (T4) می باشند.

3- بیمارانی که در اثر مصرف برخی داروها (مانند کوردارون ، اینترفرون ، لیتیم و غیره) دچار اختلات عملکرد تیروئید شده اند.

4- بیماران مبتلا به بیماری های اتوایمیون غیر تیروئیدی( نقش غالب اتوایمیون  بودن در اختلالات تیروئیدی و ارتباط مکرر با بیماریهای گوناگون اتوایمیون).

جنبه های بیولوژیکی

هورمون ها

TSH

یک هورمون هیپوفیز می باشد که نقطه مرکزی پروفایل تیروئید به حساب می آید زیرا بعنوان یک عامل تنظیم کننده برای نوسانات مشاهده شده در تیروکسینمی عمل می کند(T4 در مقایسه با T3 تنها در تیروئید ساخته می شود).

FT4 (Free T4 Fraction)

FT4 بعنوان اندیکاتور تولید تیروئید به حساب آمده و برای تائید تشخیص های احتمالی با TSH به کار برده می شود.

FT3(Free T3 Fraction)

دربرخی حالات FT3 به جای FT4 می تواند در غده تیروئید تولید شود.(بعنوان مثال در صورت کمبود ید)در عین حال در بیشتر حالات FT3 نشانه دِیُده شدن محیطی T4 می باشد.

عوامل اصلی پروفایل های نا منظم با علل غیر از اختلالات تیروئیدی

·        کاهش TSH

-  اوایل دوران بارداری(HCG)

-  گلوکوکورتیکوئیدها ،دوپامین ، دوپامینرژیک ها (بروموکریپتین) ، سروتونین مخدرها (DT4)dextrogyral T4 ، تری یدو استیک اسید.

-  بیماریهای حاد غیر تیروئیدی ( NTI و اختلالات روانی )

● افزایش متوسط TSH

آنتاگونیست های دو پامین و نورو لپتیک ها (متوکلوپرامید، کلر پرومازید ، هالوپریدول ، دومپریدون ، سولپیراید) ، لیتیم ، آمیودارون(بخصوص در شروع درمان).

·       افزایش FT4

 آمیودارون ، پروپانولول ، هپاتیت حاد ومزمن ، DT4

·       کاهش FT4

اختلالات کلیوی ، دی فنیل- هیدانتوئین ، فنوباربیتال ، کاربا مازپین

·       افزایش FT3

تری یدو استیک اسید ،DT4

● کاهش FT3

روزه داری، کاردارون، پروپانولول ، بیماریهای حاد غیر تیروئیدی (NTI)، سیروز کبدی

مواردی که موجب اختلالات تیروئید می شوند:

درمان با لیتیم ،اینترفرون ، آمیودارون ، خوردن موادی که حاوی مقادیر بالای ید می باشند.

تاثیر سن

-         پیک TSH در روزهای اولیه زندگی

-         سطح FT4 در نوزادان بیشتر از بزرگسالان می باشد(و FT3 کمتر)

-         سطح FT3 در کودکان ونوجوانان از بزرگسالان بیشتر است .

-         سطح FT3 در کهنسالی کاهش می یابد.

 موارد خاص

-         وجود آنتی بادی های ضد هورمون (anti-T4 و anti-T3) یا آنتی گاماگلوبولین های موش (HAMA ) ، یا مقادیر غیر طبیعی آلبومین (دیس آلبومینمی ).

-         اختلالات هیپوتالاموس- هیپوفیز

-         سندروم های مقاوم به هورمون تیروئید

 چه تست هائی باید انجام شود ؟

TSH همواره اولین تست غربالگری به حساب می آید.

سپس موارد ذیل باید مورد استفاده قرار گیرد :

1-    در مواقعی که علائم بالینی جزئی مشاهده می شود اختلالات تیروئید را تنها با آزمایش TSH می توان رد کرد.

2-    در صورتیکه علائم بالینی بیانگر اختلالات تیروئید می باشد تشخیص را می توان با TSH-FT4 تائید کرد.(TSH ممکن است در اثر عوامل غیر تیروئیدی مختل شود).

3-     برای پایش بیماران تحت درمان ، اندازه گیری FT4 یا FT3 و در صورت نیاز اندازه گیری TSH توصیه می شود.

برای پایش بیماران تحت درمان در هیپوتیروئیدیسم ثانویه اندازه گیری TSH اهمیتی ندارد. برای این بیماران اندازه گیری FT4 یا FT3  ضروری است.

سایر پارامترهای  موثر در بررسی عملکرد تیروئید

- TSH آنتی- رسپتور آنتی بادی

- آنتی بادی بر علیه گیرندهء TSH

-  آنتی گلوبولین آنتی بادی

- آنتی تیرو پروکسیداز آنتی بادی

- تیرو گلوبین

- تیرو کلسیتونین

تفسیر موارد پیچیده

این پیچیدگی ها بر اساس مشاهدات ذیل می باشد:

1- TSH با منشاء غیر از تیروئید

( اختلالات فیزیولوژیک یا پاتولوژیک محور هیپوتالاموس– هیپوفیز)

2- دشواری تعیین هورمون هایFT₄-FT₃

3- دشواری تعریف محدوده طبیعی

4- بازگشت علائم احتمالاّ بدلیل کاهش یا افزایش ید ( حتی اگر هیچ بیماری تشخیص داده نشود)

5- عوامل مداخله گر آنالیتیکی (in vitro) داروئی ( in vivo و بعضا" in vitro) یا بیولوژیکی ( بیماری های مرتبط)

در صورت مشاهده ناهماهنگی در پروفایل چه باید کرد ؟

1-    اطمینان از صحت نتایج ( با کنترل جواب یا دادن نمونه های غیر طبیعی)

2-    بررسی سوابق و پرونده بیمار برای یافتن عوامل مداخله گر

3-    انجام چندین آزمایش ساده تر برای رد احتمال عوامل مداخله گر آنالیتیکی ( رقیق کردن، تست های Spiking )و مشورت با تولید کننده کیت.

پس از انجام کنترل های فوق انجام پروفایل ایمنی و / یا پروفایل ید می تواند مفید واقع شود.انجام مجدد پروفایل در یک روز دیگر می تواند به روشن شدن وضعیت کمک کند

 ( گرفتن جواب های طبیعی یا تغییر در جواب ها ).