سیتوکین تراپی (که با نام‌های سوپاکین یا ارتوکین تراپی نیز شناخته میشود) روشی بی‌نظیر برای کاهش درد مفاصل مبتلا به آرتروز است. این روش کاملاً بیولوژیکی است و تنها از خود پروتئین‌های درون‌زا بدن و فاکتورهای درمانی استفاده می‌کند. به لطف روش‌های نوین تصویربرداری مانند تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) می‌توان تغییرات پاتولوژیک غضروف مفصلی را در همان مراحل اولیه شناسایی کرد. پزشکان شدت بیماری مفاصل را در چهار مرحله دسته‌بندی میکنند. به کمک MRI می‌توان این مراحل را از هم تفکیک کرد. تشخیص صحیح این که بیماری در چه مرحله‌ای است بسیار حائز اهمیت است زیرا نوع درمان بستگی به شدت بیماری دارد. مراحل اولیه و متوسط آرتروز به طور کلی بدون جراحی (با روش‌های محافظه کارانه) درمان می‌شوند اما اگر بیماری در مرحله پیشرفته باشد نیاز به عمل جراحی است
مراحل بیماری استئوآرتریت (مفصلی)
شروع استئوآرتریت با ایجاد ترک و کوفتگی استخوان همراه است. این ترک‌ها ممکن است بقدری کوچک باشند که غالبا نادیده گرفته می‌شوند. در این مرحله، درد مفاصل معمولاً با استراحت از بین می‌رود.
مرحله اولیه
در مراحل اولیه، آسیب غضروف هنوز جزئی است. هر چند که در این مرحله آسیب جزئی است اما غضروف تضعیف شده و مستعد بدتر شدن است. این امر باعث کاهش سطح ناحیه تحمل بار غضروف در مفصل می‌گردد لذا نواحی سالم غضروف در معرض تحمل بارهای بیشتری قرار می‌گیرند.
مرحله متوسط استئوآرتریت
در مرحله متوسط، برخی از علائم آستئوآرتریت مانند درد و سفتی بیشتر نمایان می‌شوند. با گذشت زمان، ترک‌های کوچک و مناطق آسیب دیده به شکاف‌های بزرگتر تبدیل می‌شوند و ناهنجاری‌هایی در غضروف به وجود می‌آید. وجود سوراخ و گودی در سطح غضروف ممکن است باعث به وجود آمدن ضایعاتی شود که به به خود استخوان نیز سرایت پیدا می‌کند. با تحلیل رفتن غضروف ممکن است که خار استخوانی (کالوس) در حاشیه مفصل شکل بگیرند.
مرحله حاد استئوآرتریت
در مرحله حاد استئوآرتریت، غضروف از روی سطح استخوان جدا شده و یا کاملاً از بین می‌رود لذا استخوان‌ها با یکدیگر اصطکاک پیدا کرده و به هم مالیده می‌شوند. از آنجا که استخوان‌ها با یکدیگر تماس پیدا میکنند بنابراین فضای مفصل از بین می‌رود. در این مرحله، مفصل دچار التهاب شدیدی میشود و مفصل اغلب آنقدر خشک و دردناک است که کاملاً بی‌حرکت میشود. در این مرحله،تنها راه برای بازگرداندن عملکرد تعویض مفصل و استفاده از مفصل مصنوعی است.
ارتوپدیک مولکولی و ارتوکین تراپی
ارتوپدی مولکولی به دنبال کشف دلایل بیولوژیکی اختلالات اسکلتی عضلانی و ایجاد راه‌های درمانی و اصلاح عوامل واقعی بیماری است. این رشته بر دانش بسیاری از رشته‌ها از جمله ارتوپدی، زیست شناسی مولکولی و فیزیولوژی بنا شده و با موفقیت در آسیب شناسی بیماری سروکار دارد. این امر با افزایش امید به زندگی و احتمالاً به تعویق انداختن دارو درمانی یا عمل جراحی، شانس زندگی سالم و متحرک را افزایش می‌دهد. روش‌های درمانی محافظه‌کارانه و با حداقل تهاجم در ارتوپدی مولکولی بر مبنای نتایج حاصل از تحقیقات فشرده در زمینه استئوآرتریت در چند سال گذشته است، از همین رو، علاقه به این رشتة تحقیقاتی بیشتر شده است.
عملکرد ارتوکین در درمان بیماری‌های مفصلی
دانشمندان تعدادی عامل مهم را که در ایجاد استئوآرتریت نقش دارند را کشف کرده‌اند. به عنوان مثال، پروتئین اینترلوکین 1 (IL-1)، یکی از اصلی‌ترین عامل ابتلا به بیماری مفصلی یا استئوآرتریت است. این پروتئین یک سایتوکاین ضد التهابی است. پروتئین اینترلوکین ۱ به عنوان یکی از مؤلفه‌های سیستم ایمنی بدن، توانایی ایجاد تغییر در عملکرد سایر سلول‌های بدن را دارد. این تغییر می‌تواند مثبت باشد، مثلا “نیروهای ترمیم کننده” بدن را قادر می‌‌سازد تا به سرعت در محل آسیب‌دیده ظاهر شوند و شروع به کار کنند. از طرفی دیگر، این پروتئین می‌تواند باعث ایجاد التهاب و درد در داخل مفصل نیز گردد. این اثرات منفی یکی از دلایل اصلی نابودی غضروف در بیماری استئوآرتریت است. با این وجود، تنها شناسایی علت بروز مشکل برای درمان آن کافی نیست.
در اواخر دهه ۱۹۸۰، گروهی از محققان پروتئینی را کشف کردند که سرکوب کننده التهاب اینترلوکین 1 است و آن را آنتاگونیست گیرنده اینترلوکین-1 (IL-1Ra) نامیدند. پروتئین IL-1R که از آن در راتوکینتراپی استفاده میکنند مانع ایجاد التهاب ناشی از اینترلوکین ۱ شده و بدین طریق موجب تسکین درد و التهاب میشود. در برخی از درمانهای ارتوپدی مولکولی، از جمله سرم ارتوکین از این اثر برای بازگرداندن دامنه تحرک سابق و در نتیجه کیفیت بالاتر زندگی استفاده میکنند.
غلظت پروتئین اینترلوکین ۱ با افزایش استئوآرتریت در بافت افزایش می‌یابد و منجر به بروز درد و از بین رفتن بافت میشود.
نحوه انجام ارتوکین تراپی
ارتوکین تراپی روشی جدید، غیرمعمول و مؤثر برای درمان آرتریت دژنراتیو و صدمات ورزشی است. در این روش از توانایی طبیعی (اتولوگ) بدن و توانایی بیولوژیکی بدن برای ترمیم خود بدن استفاده میشود. پزشکان پلاسمای غنی از پلاکت را با فاکتورهای رشد که در مراحل اولیه برداشت شده است را به عنوان مسدود کننده گیرنده اینترلوکین ۱ (Il-1Ra) به قسمت آسیب دیده (به عنوان مثال مفصل مچ پا) تزریق میکنند. در ارتوکین تراپی، تمام مواد از خون خود بیمار تهیه میشود و هیچ ماده خارجی یا افزودنی در این فرآیند وجود ندارد.
در زمان آماده شدن برای ارتوکین تراپی، پزشک مقدار کمی خون از بدن بیمار می‌گیرد و سپس آن را در لوله‌های مخصوص ریخته و داخل انکوباتور گذاشته میشود. این پروتئین به طور طبیعی در خون یافت میشود که قابلیت انسداد التهاب به طور موثر و طولانی مدت دارد بنابراین کشت میشود. این پروتئین مسدود کننده درد و ابتلا به آرتریت دژنراتیو زانو، مفصل ران و ستون فقرات است. سپس لوله‌های آزمایش سانتریفیوژ می‌شوند تا پلاکت‌های غنی شده پلاکت (PRP) که عامل طبیعی رشد بدن هستند را از خون جدا کنند. به لطف وجود این فاکتورهای رشد، پزشکان قادر به تأثیر مثبت بر توانایی‌های احیا کننده درون‌زا در بافت‌های خود بدن هستند. پس از آماده شدن این مراحل، پزشک خون را به ناحیه آسیب‌دیده (مثلا به مفصل زانو) تزریق می‌کند. سایر لوله‌های آزمایشی باقیمانده منجمد می‌شوند تا در فواصل زمانی مناسب مجددا به بیمار تزریق شوند.
کاربرد ارتوکین تراپی
حدود دو میلیون نفر از بیماری آرتروز مفاصل ناشی از بالا رفتن سن رنج می‌برند. به دلیل شیوع بالای آن و نتایج غالباً نارضایت بخش، نیاز به روش‌های درمانی ایمن و موثر ارتوپدی بیش از بیش حس میشود. به دلیل افزایش تعداد سالانه عمل‌های جراحی مفصل و باتوجه به فشار هزینه‌های مالی بر روی سیستم بهداشت و درمان، نیاز مبرم به گسترش روش‌های موجود و همچنین روش‌های درمانی محافظه‌کارانه حس میشود. به عبارت دیگر، نیاز شدید به اقدامات پزشکی برای حفظ مفصل زانو بدون استفاده از عمل جراحی وجود دارد. پزشک معالج در یک روش ارتوپدی مولکولی و با استفاده از دستگاه پزشکی از سرم بیمار پروتئین‌های ضدالتهابی و تسکین دهنده درد را غنی می‌کند. جراحان ارتوپدی از سرنگ EOT®II در زمینه درمانهای محافظه‌کارانه در شرایط استفاده می‌کند:
- درد مفصل ناشی از بیماری استئوآرتریت
- درد مفصل دورسال
- درد تاندون و عضله
ماندگاری ارتوکین تراپی چقدر است؟
ماندگاری ارتوکین تراپی در هر فرد متفاوت است و نمی‌توان پیش بینی کرد که مزایای و اثر سیتوکین تراپی در یک فرد خاص چه مدت طول خواهد کشید. به طور کلی، هرچه شدت تخریب مفصل زانو کمتر باشد مسلما ماندگاری ارتوکین تراپی نیز بیشتر خواهد بود. از نظر پزشکی می‌توان چندین بار ارتوکین تراپی را انجام داد.
عوارض احتمالی ارتوکین تراپی چیست؟
ارتوکین تراپی به راحتی قابل تحمل است و عوارض جانبی آن بسیار نادر هستند اما برخی از عوارض آن شامل موارد زیر می‌باشد:
- درد خفیف تا متوسط یا سفتی و خشکی مفصل پس از ارتوکین تراپی
- خطر بسیار ناچیز ابتلا به عفونت (این خطر در همه روش‌های شامل سوزن وجود دارد)
- قرمزی یا خونریزی در محل تزریق
راه درمان آرتروز و استئوآرتریت بر مفاصل علاوه بر ارتوکین تراپی چیست؟
آنجایی که ارتوکین تراپی برای همه افراد مناسب نمی‌باشد، پزشکان از سایر روش‌های درمانی، دارو و تزریقات برای این دسته از بیماران توصیه میکنند:
شیوه‌های درمانی غیردارویی
هدف از شیوه‌های درمانی غیردارویی تثبیت مفصل، تقویت عضلات اطراف و بهبود عملکرد مفصل است. فیزیوتراپی می‌تواند به ویژه در بهبود انعطاف‌پذیری و تحرک و کاهش درد مفید باشد. طب سوزنی یکی دیگر از روش‌های درمانی است که بسیار در کاهش درد آرتروز موثر است. روش‌های دیگری که در درمان درد آرتروز موثر هستند شامل ورزش‌های آبی، استفاده از پک‌های گرم و سرد، تحریک الکتریکی و آب درمانی است.
روش‌های درمانی دارویی
هدف از درمان دارویی، درمان درد و بهبود عملکرد مفصل است. طیف وسیعی از داروهای مسکن از مسکن‌های ضعیف تا قوی در دسترس است. داروهای غیراستروئیدی ضدروماتیسم غالباً مصرف بالایی دارند زیرا باعث تسکین درد و همچنین التهاب می‌شوند. بسیاری از این داروهای مسکن در کوتاه مدت به سرعت باعث بهبودی می‌شوند اما در دراز مدت عوارض جانبی دارند و تاثیری بر روی علل زمینه‌ای بیماری ندارند. گاهی مصرف گلوکوزامین برای حمایت از متابولیسم غضروف نیز توصیه میشود. گفته میشود این دارو علائم استئوآرتریت را به تأخیر می‌اندازد و روند تحلیل رفتن غضروف را کند می‌کند.
داروهای تزریقی
از تزریق کورتیزون، اسید هیالورونیک یا پروتئین‌ها اغلب برای درمان آرتروز استفاده میشود. مزیت این داروهای تزریقی این است که ماده فعال در غلظت‌های بالا به طور مستقیم به ناحیه مدنظر در مفصل تزریق میشود. تزریق داخل مفصلی جزء درمانهای رایج ارتوپدی است که اگر توسط متخصص و به شیوه‌ی صحیح انجام شود به راحتی قابل تحمل است.
گاهی ممکن است که برای درمان استئوآرتریت التهابی تزریق داروی کورتیکواستروئید توصیه شود زیرا کورتیکواستروئیدها دارای اثر ضد التهابی و مسکن قوی هستند. معمولا پس از تزریق این دارو، تورم مفصل به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد. با این حال، تزریق بیش از حد کورتیکواستروئید می‌تواند به غضروف مفصل آسیب برساند بنابراین باید مزایا و عوارض جانبی آن بخوبی سبک سنگین شود. اسید هیالورونیک به طور طبیعی در مایع مفصل موجود است و به قسمت‌های مفصل کمک می‌کند تا آزادانه بر روی هم لیز بخورند. به این دلیل اسید هیالورونیک به طور مستقیم به مفاصل بیماران مبتلا به استئوآرتریت تزریق میشود تا مفصل آسیب‌دیده را “روانکاری” کرده و استخوان‌ها راحت‌تر و با درد کمتری حرکت کنند .
